Ventileren tegen virussen

Aerosolverspreiding

Virussen zoals het nieuwe coronavirus worden uitgeademd in grote en kleine druppels. Als je die druppels inademt, kun je besmet raken. De grote druppels vallen redelijk snel binnen ca. anderhalve meter op de vloer, maar de kleine druppels blijven zweven en langdurig in een ruimte blijven hangen. Virusaerosol moet worden afgevoerd met goede ventilatie om te voorkomen dat het zich ophoopt en daardoor zeer besmettelijk wordt.

Mondkapjes kunnen een groot deel van de virusdruppels vangen, en door afstand te houden kun je voorkomen dat je de hoogste concentratie direct inademt, maar goede ventilatie blijft essentieel om te voorkomen dat de concentratie gevaarlijk hoog wordt.

CO2 als proxy voor SARS-CoV-2

Los van frisdrank met prik, komt alle CO2 in een gebouw doorgaans van de mensen die aanwezig zijn. We ademen CO2 uit. Net als aerosol (kleine vaste deeltjes), heeft CO2 (een gas) van nature de neiging om zich over de ruimte te verdelen. Als je goed ventileert, en dus voldoende vieze binnenlucht vervangt door schone buitenlucht, zal de CO2-concentratie laag blijven.

Let op: ventilatie is een onmisbaar onderdeel van een volledig pakket aan maatregelen.

Ventilatiesystemen: soms goed, soms niet goed

Gebouwventilatie werkt in het algemeen door de vervuilde lucht af te zuigen, en schone buitenlucht aan te voeren. Maar ventilatiesystemen zijn complex en vaak niet gemaakt met virusveiligheid in het achterhoofd.

Enkele vervelende situaties:

• Systemen die volgens de specificaties wel genoeg kunnen afzuigen, maar niet optimaal werken omdat er te weinig verse lucht kan worden aangezogen (bijv. vanwege dichte of verstopte roosters).
• Systemen die ooit goed hebben gewerkt, maar die door lekkages en vervuiling in het buizenstelsel inmiddels minder capaciteit hebben dan voorheen.
• De klas heeft tegenwoordig meer leerlingen dan het aantal waarmee bij de bouw werd gerekend.
• Systemen die wel de lokalen afzuigen, maar niet de gangen: als de deur open staat, zuig je de vieze lucht uit de gang (of zelfs uit een ander lokaal) aan, in plaats van via de roosters in de ramen.
• Energiezuinige recirculatiesystemen die een deel van de afgezogen lucht weer terug de ruimte in blazen.
• "Vraaggestuurde" systemen die, ook weer vanwege het energiegebruik, zijn ingesteld om altijd in de buurt van de grens van het toelaatbare te blijven. En daarbij is vaak een hogere grenswaarde gekozen dan je tijdens een viruspandemie zou willen!

Vaak zijn ventilatiesystemen getest. De meeste scholen hebben inmiddels een CO2-meter, die van lokaal naar lokaal gaat om te testen hoe het gaat. Maar een CO2-meting is een momentopname. Ventilatie is afhankelijk van een heleboel factoren, zoals ramen, deuren, roosters, motor-toerental, het aantal mensen in de ruimte of zelfs in andere ruimtes, de activiteit (stilzitten of bewegen), en soms ook van elektronica die allerlei afwegingen maken. Wij zijn ervan overtuigd dat het CO2-niveau continu gemonitord moet worden, en dat vereist een CO2-meter in elk lokaal.

Als het moet: ramen open!

Het mooiste zou het zijn, als de ventilatie helemaal op orde is. In de praktijk is er door bezuinigingen en aannames die niet (meer) kloppen vaak veel mis met de ventilatiesystemen.

Als de ventilatie niet goed genoeg is, is dat onder de huidige omstandigheden een acuut probleem. Er zit niks anders op: de ramen moeten open! Het is misschien niet zo comfortabel qua temperatuur en luchtvochtigheid, maar er zijn nu eenmaal andere prioriteiten.

Is het CO2-niveau gedaald tot het laagste niveau doordat er genoeg schone lucht is aangevoerd? Dan mogen de ramen weer dicht.

En in de tussentijd kan worden nagedacht over structurele oplossingen aan het ventilatiesysteem.

Bestaande programma's voor CO2-meters op scholen n.a.v. corona-pandemie

Ventilatie op scholen als maatregel tegen het coronavirus is inmiddels algemeen bekend en overal op het nieuws geweest. Hoewel het RIVM zegt dat ventilatie belangrijk is maar geen rol lijkt te hebben in de pandemie, zeggen de soortgelijke instituten in landen om ons heen dat goede ventilatie absoluut belangrijk is.

In Nederland wordt verwezen naar het Bouwbesluit en het programma Frisse Scholen, maar die zijn allemaal niet opgesteld naar aanleiding van de aanwezigheid van een zeer besmettelijk virus dat zich o.a. als aerosol verspreidt, en staan vaak CO2-concentraties toe die onder normale omstandigheden al bedenkelijk zouden zijn, en nu helemaal.

Het Landelijk Coordinatieteam Ventilatie is belast met het inventariseren of schoolgebouwen op papier voldoen aan achterhaalde normen. Daarbij is de papieren werkelijkheid leidend, en wordt dus voor oude schoolgebouwen een lager veiligheidsniveau geaccepteerd dan bij nieuwe schoolgebouwen. Er wordt wel gewerkt met CO2-meters, maar dat gaat steekproefsgewijs in plaats van continu, en in slechts één lokaal per school, op basis van een vermoeden welk lokaal het slechtst geventileerd zou kunnen zijn, hopelijk op een dag dat het niet heel hard waait.

Zo'n steekproef is een goed begin, maar echt niet goed genoeg om echt vertrouwen te krijgen en houden dat de ventilatie echt op orde is.

Onze oplossing: Operame

Wij zijn vrijwilligers die voor scholen een simpele en goedkope CO2-meter hebben ontworpen, zodat er zelfs met een beperkt budget een CO2-meter kan worden opgehangen in elk lokaal. Lees meer over ons plan op de hoofdpagina van deze site.